Varis

Toplardamarların bölgesel biçimde genişlemesi ve kıvrımlarının çoğalmasına verilen isimdir. Vücudun bir bölgesinde bulunan toplardamarlarda varis gelişebilir. Ancak gerçekte varisler en fazla bacaklardaki toplardamarlarda ve anüsteki hemoroit toplardamarlarında görülür. Hemoroid toplardamarlarda gelişen varislere kısaca “ Hemoroit ” denilmektedir. Hemoroid halk arasında “ Basur ” olarak adlandırılmaktadır. Hemoroit konusu sitemizin “ Sindirim sistemi ” bölümünde incelenmiştir.

Belirtileri

Bacaklarda ağırlık ve yorgunluk duyusu, ayak bileklerinde şişme, varisli bölgede deri ülserlerinin gelişmesi ve kahverengi lekelerin ortaya çıkması başlıca belirtileridir. Kahverengi lekeler, alyuvarların darnar dışına sızdıktan sonra deride parçalanıp içlerindeki demirin bu bölgede birikmesiye oluşur. Tedavisi. Başlangıç dönemindeki varisler, genellikle fazla ayakta kalmamaya özen gösterip istirahat etmekle geçebilir. Ancak iyileşmeyen varisler için ameliyat gerekebilir. Hastanın yatak istirahatine alınması ve bacakların kalp düzeyinin üstüne yükseltilmesi ien önemli ve basit tedavi yöntemidiri. Başlangıçtaki varisler için “varis çorabı” adı verilen elastik çoraplarla aynı işlevi gören bandajlar iyi sonuç verir. Tüm bu yöntemlerden sonuç alınmazsa varisli damarın ya da damarların ameliyat yoiuyla çıkartılması gerekir. Gebe kadınlarda varis gelişme eğilimi varsa, yataktan kalkmadan önce varis çorabı giymelerinde yarar vardır. Uzun süre ayakta kalmayı gerektiren meslekleri yapan kişilerin varis gelişmesini önlemek için yürümeleri ve hafif koşullar yapmaları yararlıdır. Yürüyüşler ve hafif koşular kasları güçlendirir ve derideki toplardamarlar bu kaslarca testeklenmiş olur.

Varisler toplumda yaklaşık olarak % 15 sıklıkta görülmektedir. Kadınlarda erkeklere oranla 4 kat daha sık rastlanır.

Bilindiği gibi, toplardamarların çoğunda kapakçıklar bulunmaktadır. Bu kapakçıklar yalnız kalbe doğru açıldıklarından, toplardamar kanının da yalnız kalbe doğru akmasını sağlarlar. Varis vakalarında bu kapakların çalışması bozulmuştur. Bazı vakalarda ise bu kapakların sayısının normalden az olduğu saptanmıştır. Kapakların çalışmasında bozukluğun gelişmesine neden olan etkenlerin başında, damar duvarının zayıflayıp genişlemesi gelir, insanın iki ayak üzerinde dik yürüyor olması, bacaklarmdaki toplardamarlarda kanın hidrostatik basıncın yüksek olmasına neden olmaktadır. Diğer yandan bacak toplardamarlarında bir iltihabın gelişmesi damar duvarının zayıflamasına yol açar. Duvarı zayıflamış, içindeki kanın hidrostatik basıncı artmış olanbirtoplardamarda ise, varis gelişmesi ileri derecede kolaylaşmış olur. Uzun boylu kişilerin, sürekli olarak ayakta duran trafik polislerinin, dişçilerin, aşçıların bacaklarmdaki toplardamarlarda hidrostatik basınç daha yüksek olduğundan, bu kişilerde bacak varislerine daha sık rastlanmaktadır. Hamilelik sırasında, rahim içindeki çocuğun annenin gerek pelvis gerekse sırt bölgesindeki toplardamarlara baskı yapması sonucu bacaklardaki toplardamarlarda hidrostatik basınç artar. Bu da hamilelik sırasında annede varislerin gelişmesine neden olan önemli etkenlerden biridir. Bu nedenle hamile kadınların ayakta fazla kalmamaları, dinlendikleri zaman tamamen sırt üstü değil de bir miktar yan yatmaları daha iyi olur. Kalp yetmezliği olan hastalarda bacaklarda bir miktar kan göl-lenir. Bu göllenme de atardamarlardaki hidrostatik basıncın artmasına ve dolayısıyla da varislerin gelişmesine yol açabilmektedir. Varisli bacaklarda hastalar ağrıdan gerginlikten ve bacaklarmdaki ağırlık hissinden yakınırlar. Varisli bacak şişebilir, gece yatakta o bacağa kramp girebilir. Varis nedeniyle bu bölgede deri ülserleri gelişebilir. Deride kahverengi lekeler ortaya çıkabilir. Bu lekeler, alyuvarların damar dışına sızdıktan sonra deride parçalanıp içlerindeki demirin bu bölgede birikmesine bağlıdır. Varislerin tedavisi basit istirahatle olabileceği gibi, bu yöntemle iyileşmeyen vakalar için cerrahi yöntemle de olabilir. Hastanın yatak istirahatine alınması ve bacağının kalp düzeyinin üstüne yükseltilmesi gerekir. Yüzeysel varisler için esnek varis çorapları yararlı olabilir. Bu yöntemlerle sonuç alınmadığında ise varisli damarların cerrahi olarak çıkartılması gerekmektedir.

Varise eğilimi olan hamile kadınların yataktan kalkmadan önce esnek varis çoraplarını giyinmeleri yararlıdır. Genel bir önleyici olarak da herkese yürümeyi ya da koşmayı öneririz. Böylece bacak kasları kuvvetleneceğinden, özelle derideki toplardamarlar bacak kasları tarafından desteklenmiş olurlar. Bu da varis gelişme riskini düşürür. Varisli kişilerin de hafif yürüyüşler yapmalarında yarar vardır. Uzun süre ayakta durmak zorunda olan kişilerin ise yürüyüş ve koşulara herkesden daha çok önem vermeleri gerekmektedir.

NEDENLERİ

Bacak varisleri, birincil ve ikincil olarak ikiye ayrılır. Birincil varisler yüzeysel toplardamarlarda ortaya çıkar, ikincil varisler Öncelikle derin toplardamarda görülür; burada kapakçıkların kapanma­sına ya da yetersizliğine yol açar. Böyle­ce kan, izlemesi gereken yoldan saparak yüzeysel damarlara geçer ve yüzeysel toplardamarın duvarlarında zayıflamaya yol açarlar.

1 BİRİNCİL VARİSLER

Toplardamarlar uzamış, genişlemiş ve büklümlü bir görünüm almıştır. Bu da­marların duvarları incelendiğinde önem­li yapısal bozukluklar görülür. Duvarın bazı bölümlerinde kalınlaşmalar, ba?ı bölümlerinde ise incelmeler görülür. Bu­rada kas ve esnek liflerin yerini lifsi bağdoku almıştır. Bu doku, kanın bura­da birikmesine bağlı olarak, basmç altın­da zayıflar ve toplardamarların duvarla­rında çok belirgin genişlemeler görülür. Önceleri bu durumun damar duvarları­nın doğuştan gelen bir zayıflığına bağlı olarak gelişebileceği düşünülmüştür.

İKİNCİL VARİSLER

Derin toplardamarlar iltihap nedeniyle tıkandığında, kanın kalbe geri dönüşü önemli oranda engellenir. İltihaba bağlı olarak genel durum bozukluğu, ateş, ağrı, bacakta şişme gibi belirtiler de görü­lebilir. Bu durumda yüzeysel toplarda­marlar daha fazla miktarda kanı içine alarak kalbe itmeye çalışır. Daha önce de belirtildiği gibi, toplardamarlarda ka­nın hareketini sağlayan mekanizmalar yetersiz kaldığından yüzeysel toplarda­marlar fazla miktardaki kanı pompala-yamaz ve genişler. Bu damarlardaki ka­pakçıklar yeterince kapanamaz, zayıflar, yetersiz kalarak kanın kalbe geri dönü­şünü zorlaştırır. Bu durumlarda varis te­davisinden önce derin toplardamardaki iltihabın giderilmesi gerekir. İltihap sık­lıkla akciğerde emboliye neden oldu­ğundan hemen tedavi edilmelidir.

YAKINMALAR

Varisler başlangıçta yalnızca görüntüyü bozar. Bu aşamada bile bacaklarda ağırlık duygusu ve karıncalanmayla bir­likte yorgunluk olabilir. Bu yakınmalar, özellikle bacaklan yukan kaldırarak dinlenmeyle geçer. Bu aşamada toplar­damar dolaşımı henüz kesintiye uğra­mamıştır. Bacağm şişmesi de vansin

belirgin bulgulanndandır; kanın dolaşı­ma yeterince katılamayıp, damar yata­ğında hareketsiz kaldığını gösterir. Bu durum daha ağır komplikasyonlara yol açabilir. Deri Üzerinde renk değişiklik­leri ve bozukluklar olabilir. Hastalığın bu döneminde egzama, varis ülserleri, damarın çatlamasına bağlı kanama, ba­zen derin damarların tıkanmasıyla orta­ya çıkan iltihap görülür. Hastalığın er­ken döneminde doğru tanı konması ve tedavi uygulanması, hastalığın gidişi ve doğabilecek komplikasyonlarm önlen­mesi açısından çok yararlıdır.

KOMPLİKASYONLAR

Bacak varislerinde başlıca üç komplikasyon vardır: Tromboflebit; varis kanaması; varis ülserleri.

Bu komplikasyonlar hastanın yaşa­mını tehdit etmezse de, istirahatı zorun­lu kılabilir.

Varis tromboflebiti: Varisli toplar­damarın duvarında iltihap vardır; bu du­rum damarın çevresindeki dokuları da ilgilendirir. Ayrıca toplardamarın varis olan bölümünde pıhtı oluşumu (tromboz) görülür. Deri varisli damar boyun­ca sıcak ve kırmızıdır. Toplardamar ger­gin ve sert bir sicim gibidir. Elle yapılan muayenede varisli toplardamarlar bo­yunca yaygın ve ağrılı bir şişlik sapta­nır. Hastanın varisli bölgede ağrısı var­dır; gerginlik duyulur. Bazı durumlarda ateş ve genel durum bozukluğu da görü­lebilir.

Varisin çatlamasına bağlı kana­ma: Sıklıkla travma nedeniyle ortaya çı­kar. Travma hafif bile olsa, varisli da­marın çatlaması için yeterlidir. Derinin bütünlüğü de bozulursa dışarı doğru önemli boyutlarda kanama olabilir. Böyle durumlarda kanamanın acil ola­rak durdurulması gerekir. Kanama böl­gesine bir baskı uygulanması ve bunun ardından sıkı bir bandajla sarılması uy­gundur. Varis çatlamasında ciltte yara bulunmayabilir. Böyle durumlarda deri altına kanama olur, hematom (kan otur­ması) gelişir. Hematomun kendisi bir baskı oluşturduğundan kanama kendi başına da durabilir. Çok ağrılı bir du­rumdur, dokuların ezilmesine ve baca­ğın güçsüz kalmasına yol açar. Hemato­mun çok yaygın olmadığı durumlarda alkolle pansıman yapmak yeterli olur; böylece hematom geri emilir. Hematomun yaygın olduğu durumlarda buraya sokulan bir iğne ile biriken kan boşaltı­lır.

Varis ülserleri: Derinin beslenme bozukluklarına bağlı olarak görülür. Toplardamar ülserlerinin en sık görül­düğü yer baldırın üçte bir alt iç yanıdır. Derinin özellikle ince, parlak ve kuru olduğu bu bölgede belki de sinirsel lez-yonlara bağlı olarak sıklıkla kaşıntı gö­rülür. Günlük yaşamda olabilecek kü­çük bir kaza bile, varisli bacakta iyileş­meyen yaralara yol- açar. Ülser farklı boyutlarda olabilir. Etrafındaki deri mo­rumsudur. Sınırlan bazen düzenli, ba­zen düzensizdir. Kızılımsı renklidir. Sü­rekli olarak renksiz ve serum içeren bir sıvı salgılar. Tümüyle ağrısız ya da az ağrılıdır. Tedavide kesin yatak istirahati ve enfeksiyonları önleme açısından nedbeleşmeyi hızlandıran ilaçlarla anti­biyotikti pomatlar kullanılır. Bu tedavi başarılı olamazsa, tam olarak iyileşme garanti edilemese bile, deri naklinden başka çare yoktur.

TEDAVİ

Varis tedavisinde varisi önlemek için alınması gereken önlemlerin önemi bü­yüktür. Bunlardan bazıları uzun süre ayakta kalmamak, fazla kiloları ver­mektir. Bacaklar yorulduğunda ve sınır­lı bir bölgede varis türü genişleme sap­tandığında esnek varis çorabı kullanıla­rak önlem alınabilir. Varis çorapları özellikle bacağın alt bölümlerini sıkış nr; kalçalara çıkıldıkça bu baskı Böylece, toplardamarlara masaj uygula narak, kanın kalbe geri dönüşü kola) laştırılır.Sertleştirici tedavi – Yaygın varisi ler küçük boyutlardaysa ve kapakçıklar işlevlerini görüyor durumdaysa sertleş­tirici tedavi uygulanabilir. Sertleştind tedavi varisin içine tahriş edici bir mad­de şırınga edilerek yapılır.Böylece damar içinde kimyasal bir iltihap oluşturularak, bunların kapanma­sı sağlanır. Tedaviyi izleyen dönemde esnek varis çorabı kullanılması, tedavi­nin daha iyi sonuç vermesini sağlar.Yüzeysel toplardamar sisteminde yapısal bir bozukluk varsa ve kapakçık­lar yetersiz kalıyorsa, tek tedavi yönte­mi cerrahi girişimdir.Cerrahî girişim – Cerrahi girişim bacak toplardamarının çekilerek çıkar­tılmasını kapsar. Toplardamarın alt ve üst uçları kesilip çevre dokulardan a\ -rıldıktan sonra, damarın içine özel bir başlığı olan bir sonda sokulur. Bu sonda alt uca kadar sokulup geri çekildiğinde bacak toplardamarı sondanın başlığına bir eldiven parmağı gibi sarılarak ciltte açılan keşi yerinden dışarı çıkartılır.

Varislerin değerlendirilmesi ve en uygun tedavinin belirlenmesi bir uzman hekim tarafından yapılmalıdır. Böylece yüzeysel ve derin toplardamarlarla ilgili daha kesin bilgiler elde edilerek, tedavi konusunda daha sağlıklı bir karar veri­lebilir.

Varisli toplardamarlar kaslarda kramplara yol açar mı?

Varisleri olan kişilerde sıklıkla dokulardaki şişmeye bağlı olarak kas­larda kramplar görülebilir; bunlar özellikle toplardamar yetersizliğinin de olduğu durumlarda gözlenir. Bu kramplar esnek bandaj uygulayarak ya da her fırsatta bacakları yükseğe kaldırıp, dinlendirerek hafifletilebi­lir. Sıklıkla kişinin bacaklarında bir yorgunluk vardır; kişi bacaklarının konumunu sürekli değiştirmek ister.