İştah ve İştahsızlık

İŞTAH NEDİR

Açlıkla karşılaştırıldığında iştah ruhsal etkenlerin çok daha ağır bastığı bir duygudur, insan deneyimleri sonucu hoş ve güzel olduğunu bildiği bir yiyeceğe karşı derin bir istek duyar. Hoşlandığı yiyeceği düşündüğünde mide ve tükürük salgılan artar. Yemek seçiminde kalıtsal etkenler de rol oynar. Böylece iştahın ortaya çıkmasında deneyime bağlı ve deneyimden bağımsız etkenler birleşir. Genellikle alınan ilk lokmalar iştahı açar. “İştah iki dişin arasındadır” atasözü bu gerçeği yansıtır. Çevresel uyanlar da hem mide mukozasını, hem de midenin kas katmanını etkiler. Tatsız bir yiyeceğin ya da bir başka maddenin kokusu, kas gerginliğini azaltarak mideyi gevşetir ve iştahın karşıtı olan bulantıya yol açar. Buna karşılık iştah verici yiyeceklerin kokusu ve görüntüsü mide gerginliğini artırır.

İŞTAHSIZLIK NEDİR

Yemek yeme isteğinin azalması ve/veya kaybolmasıdır. İştahsızlık birçok sindirim sistemi hastalıklarında gelişebileceği gibi, sindirim sistemi dış organları bozukluklarında ve psikiyatrik bozukluklarda da oluşabilecek olan bir belirtidir. Bu nedenle, iştahsızlığı belli bir hastalığın belirtisi olarak ele alıp, burada teşhise varmak olanaksızdır. Beslenme isteği hipotalamustaki başhca iki merkez tarafından kontrol edilmektedir. Bunlardan biri “Açlık merkezi” diğeri ise “Doymuşluk merkezidir”. Yeterli bir yemekten sonra doymuşluk merkezi, açlık merkezini baskı altına alarak, yemek yeme isteğini bastırır.

İştahsızlık durumunu doymuşluk hissinden ve belli besin maddelerine karşı duyulan isteksizlik ve duyarlıktan ayırmak gerekir, “Sitofobi” denilen durumda hasta yemek yemekten korkmaktadır. Çünkü yemek yediğinde sindirim sistemindeki bazı bozukluklara bağlı olarak ağrı ve/veya rahatsızlık duymaktadır. “Anoreksia nervoza” denilen bir psikiyatrik hastalıkta da hastada şiddetli ve inatçı bir iştahsızlık vardır. Bu hastalık ayrıntılı bir biçimde sitemizin “Patoloji bölümünde” incelenmektedir. İştahsızlık birçok sindirim sistemi hastalıklarının belirtilerinden biri olabilmektedir. Örneğin sindirim kanalının herhangi bir bölümünü tutan iltihabı süreçler, mide kanseri, mide ülseri, pankreas kanseri gibi. İştahsızlık, sıklıkla sarılık hastalığının ilk belirtilerinden biridir. Sindirim kanalı dışı hastalıkları arasında Üremiyle seyreden ağır böbrek hastalıklarını, hiperparatiroidizmi, tüm hipofiz yetmezliğini (pan hipopituitarizm), Addison hastalığını ve basit bir gribi, iştahsızlık yaratan etkenler arasında verebiliriz.