Orta Kulak iltihabı

ORTAKULAK İLTİHABI

İşitme organının kulak zarıyla içku-lak arasındaki bölümünde görülen en­feksiyonlara ortakulak iltihabı denir.

Bütün öbür enfeksiyon hastalıkları gibi orta kulak iltihabının da akut ve kronik, yani tam olarak iyileşmeyip be­lirli aralıklarla yineleyen biçimleri var­dır.

AKUT ORTA KUL AK İLTİHABI

Akut ortakulak iltihabı genç yaşlarda sık görülen bir hastalıktır. Yaş ilerle­dikçe görülme sıklığı azalır. Bebek ve çocuklar arasında çok yaygındır, eriş­kinlerde daha az görülür, yaşlılarda ise hemen hiç görülmez. Ortakulak iltihabı temelde östaki borusu yoluyla gelişir. Yutağın burun bölümünü, yani burun boşluğunu ortakulağa bağlayan östaki borusu bebeklerde, erişkinlerdekinden daha kısa ve geniştir. Bu nedenle de yu­tak arka duvarındaki geniz bademciği iltihabı gibi iltihaplanr- kolayca kulağa geçmesine yol açar. Erişkinlerde ise şiddetli soğuk algınlıkları, özellikle de farenjitle birlikte görüldüğünde östaki borusu yoluyla ortakulak iltihabı yapa­bilir. Bununla birlikte ortakulak iltihabın­da tek enfeksiyon yolu bu değildir. Akut ortakulak iltihabı grip, kızıl gibi bir enfeksiyon hastalığı sırasında geli­şebilir. Ender olarak da kulak zarını yır­tan yaralanmalardan sonra ortaya çıkar.

Akut ortakulak iltihabı başlangıçta iki önemli belirti verir; bunlar kulak ağ­rısı ve işitme yeteneğinde azalmadır. Doğal olarak her iki belirtinin de şidde­ti olgudan olguya değişir. Kulaktaki en­feksiyonun etkenine ve yayılımına bağ­lı olarak bu temel belirtilere ateş, baş ağrısı, baş dönmesi, kulakta sürekli uğultu gibi başka belirtiler de eşlik ede­bilir

Hastalığın Klinik Biçimleri

Akut nezleli ortakulak iltihabı – Östa­ki borusu nezlesi olarak da bilinir ve hastalığın en hafif biçimidir. Ortakulak boşluğunda mukus (sümük) ya da se-rumlu-mukus yapısında bol miktarda sıvı birikmesiyle ortaya çıkar. Bu sıvı daha sonra çevre dokularca emilerek kendiliğinden ve iz bırakmadan kaybo­lur.

Akut irinli ortakulak iltihabı – Özel­likle komplikasyonlan nedeniyle orta­kulak iltihabının en ağır biçimi olarak kabul edilir. Başlıca nedeni burun en­feksiyonlarıdır. Burundan östaki borusu yoluyla ortakulağa geçerek iltihaba ne­den olan bakteriler, nezleli ortakulak il­tihabı etkenlerinden farklıdır. İrinli or­takulak iltihabı stafilokok, streptokok, pnömokok gibi irin yapıcı bakterilere bağlı olarak ortaya çıkar.

Hastalığın irinli biçiminde, nezleli biçiminden farklı olarak ortakulak boş­luğunda irin birikir. Bu irin komşu ya­pılara yayılabilir. Ayrıca kulak zarına bası yaparak zann bombeleşmesine ne­den olabilir.

Tedavi

Akut nezleli ortakulak iltihabı – He­men her zaman burun enfeksiyonların­dan kaynaklandığından öncelikle altta yatan birincil enfeksiyon tedavi edilme­lidir. Kulağa uygulanan bazı maddeler­le buradaki sıvı birikimine bağlı tıka­nıklık açılır ve ağrı kesilir. Ayrıca ge­nel etkili iltihap basüncı İlaçlar da kul­lanılabilir. Bu tip ortakulak iltihabı uy­gun tedaviyle tam olarak iyileşir, ama önemsenmezse kronikleşir ve irinli İlti­haba dönüşebilir.

Akut irinli ortakulak iltihabı – İrin oluşturucu bakterilerin duyarlı olduğu antibiyotiklerle yüksek dozda tedavi uygulanır. Aynca yerel olarak dezen­fekte edici ya da antibiyotik içerikli ilaçlar kullanılır. Bu atada ortakulak il­tihabım hazırlayan üst solunum yolu enfeksiyonun da tedavi edilmesi gere­kir.

Bazı olgularda irinin ortakulakta ya­rattığı basınçla kulak zan delinir ve irin kulak dışına akar. Bazı olgularda ise ağ-nyı azaltmak ve özellikle irinin başka bölgelere yayılmasını önlemek için ku­lak zan cerrahi olarak delinir ve irin bo­şaltılır. Basit bir cerrahi girişim olan bu işleme “parasentez” denir. Erişkinlerde yerel, çocuk ve bebeklerde genel anes­tezi altında yapılan parasentez kulak za-nnın kendiliğinden, düzensiz olarak ve duyarlı bölgelerinden delinmesini önler. Akut irinli ortakulak iltihaplan ne yazık ki genellikle kronikleşir. Kulak zarındaki delik kalıcıdır ve her soğuk algınlı­ğında hastalık alevlenerek irinli akıntı­ya yol açar.

Hastalığın kronikleşmenin dışındaki başlıca komplikasyonlan arasında mas-toidit (kulağın arkasındaki mastoit çı­kıntının iltihabı), içkulak iltihabı, me­nenjit ve kanda bakteri üremesidir (sep­tisemi).

Bu nedenle özellikle bebeklerde ilti­haplı kulak hastalıkları, ilk belirti verdi­ği anda dikkatle ele alınmalı ve doğru tedavi edilmelidir. Ağrının kaybolması gibi geçici rahatlama sağlayan, ama irinli iltihap odağına karşı etkisiz kalan ne olduğu belirsiz tedavilerden kesinlik­le kaçınmak gerekir.

KRONİK ORTAKULAK İLTİHABI

Ortakulak iltihabında iyileşme gecikti­ğinde ya da iyileşen ortakulak iltihabı yeniden alevlendiğinde hastalık kronik­leşmeye başlamıştır. Kronik ortakulak iltihabı kendi haline bırakıldığında geri­leme dönemleri görülse bile hiçbir za­man iyileşmez ve gittikçe daha da kötü-leşir.

Kronik ortakulak iltihabı, genellikle kulak zarının delinmesiyle sonuçlanan akut irinli ortakulak iltihabının bir komplikasyonudur. îrin tüm ortakulağa yayılarak kemik iltihabına yol açabilir. İltihap sürekli etkindir ve arada akut alevlenmeler gösterir.

Nedenleri

Akut ortakulak iltihabını kronikleştiren en Önemli neden yetersiz ya da yanda kesilen antibiyotik tedavisidir. Bilindiği gibi düşük dozlarda uygulanan antibiyotikler bakterilerde direnç gelişmesine neden olur, yani bakteri antibiyotiğe karşı duyarsız hale gelir.

Belirtileri

Kronik ortakulak iltihabının en sık gö­rülen ve hastayı hekime başvurmaya zorlayan belirtisi, irinli kulak akıntısı-dır. Miktan zamanla artıp azalabilen akıntı, krem kıvamında, beyaz-sarı renkli ve genellikle kötü kokuludur. Mukozada kanlanma ve buna bağh şiş­me görülen alevlenme dönemleri dışın­da ağrı yoktur. Ama işitme yeteneği be­lirgin biçimde azalır. Sağırlaşma dışın­da sık görülen bir belirti de kulakta uğultudur.

Tedavi

Kronik irinli ortakulak iltihabı değişik biçimlerde gelişebildiğinden uygula­nacak tedavi de olgudan olguya değişebilir. Ama tedavide temel ilke, ku­lak hastalığının beyin zarı iltihabına ya da septisemiye yol açmasını önle­mektir.

Koruyucu tedavi – Hastalığın Özellikle alevlenme dönemlerinde antibiyotik kullanılmasına dayanır. Kulak damlaları biçiminde yerel ya da genel olarak uygulanan antibiyotikler irindeki bakte­rileri öldürmeye yöneliktir.

Köklü tedavi – Cerrahi girişime daya­nır. Kulak zarı boşluğu ile komşu boş­lukların içi boşaltılarak tek bir kemik boşluğu yaratılır. Dış ortamla bağlantılı olan bu boşluğun duvarları iltihaplı do­kulardan arındırılarak sağlıklı hale geti­rilir. Böylece dış ortamla bağlantılı, du-varlan sağlıklı bir boşluk oluşturulur. Amaç ortakulak boşluğu ile kemiklerde bütün olası iltihap odaklarım yok et­mek, aynca dökülen dışkulak ve orta­kulak epitelinin yığılmasıyla oluşan kistleri (kolesteatom) kesin biçimde ön­lemektir.

BAKTERİLERE BAĞLI ORTA KULAK İLTİHABI:

Bakterilere bağlı olarak gelişen orta kulak iltihapları özellikle 0-7 yaş arası çocuklarda sık görülmektedir. Hastehk sıklık bakımından doruk noktasına 2. yaş dolaylarında ulaşmaktadır. Sosyoekonomik yönden geri olan çevrelerde daha sık görülmektedir. Orta kulak iltihabının bu çeşidi sıklıkla burun ve/veya boğaz iltihaplarına eklenmekle birlikte, özellikle kızamık ve kızıl hastalıklarının seyri sırasında da gelişebilmektedir.

Burun ve/veya boğazdaki, bakterilere bağlı iltihabın nazofarinkse (yutağın üst bölümü) ulaşmasıyla buraya açılan östaki kanalı da olaya katılır. Östakideki iltihap bu kanalın tıkanmasına neden olur. Östaki tıkanmasıysa orta kulağın bakterilere karşı direncini kırar. Böylece burun, boğaz ve/veya nazofarinksteki bakteriler orta kulağa doğru kolayca yayılırlar. Vakaların % 40-50’sinde etken olarak “Beta-hemolitik streptokok” adlı bakterilere rastlanmaktadır. Bundan başka stafilokok, pnömokok ve streptokokus viridans adlı bakterilere de rastlanabilinmekte-dir. Sık görülen etkenlerden biri de “Stafiloko-kus aureus”tur ve giderek daha çok yaygınlaşmaktadır.

Ortakulağın bakterilere bağlı iltihabı: 1) İltihap 2) Cerahatlanma 3) Komplikasyon ve 4) iyileşme olmak üzere dört dönem gösterebilir, tik dönem olan “iltihap” döneminde östaki kanalı tıkanıklığı ve buna bağlı belirtiler gelişir (9.11′e bakın). Kulak çınlaması, dolgunluk ve hafif bir ağrı gibi yakınmalar gelişir. Bu dönemde uygun bir antibiyotik tedavisi ve östaki kanalındaki ödemi giderecek ilaçlar yararlıdır. Valsalva uygulamasının zaman zaman yinelenmesi, ort akulağın havalanmasını sağladığı için olumlu sonuçlar yaratır. Hastaların yatak istirahati yapmaları, kulaklarım sıcak tutmaları, hafif bir ağrı kesici almaları uygundur. Bazı durumlarda kulak zarı bir kulak-burun-bo-ğaz uzmanı tarafından hafifçe yarılır ve orta kulağa birikmiş olan sıvı boşaltılır. Bu işleme “Miringotomi” adı verilir.

Eğer orta kulak iltihabı ilerleyecek olursa ve miringotomi uygulanmazsa, orta kulağa biriken

sıvı kulak zarını dışa iter ve bir süre sonra da onu patlatır. Kulak zarının patlamasıyla orta kulağa biriken sıvı, dış kulak kanalına çıkmaya başlar ve böylece kulakta bir akıntı belirir. Bu akıntı başlangıçta serum gibi saydam ya da hafif kanlıdır. Ancak, dış kulaktaki mikropların orta kulağa girmelerinin etkisiyle de, bu akıntı cerahatli bir akıntıya dönüşür. Cerahatli akıntı kirli sarı renktedir. Orta kulaktaki sıvının boşalması kulaktaki ağrıyı dindirir, ancak işitme ağırlaşır. Bu sırada orta kulaktaki iltihabın “Mastoid selüller” denilen ve arka kulak boşluğunun arkasındaki kemikte bulunan hava boşluklarına yayılması, kulağın arkasında bir ağrının gelişmesine yol açar. Bu dönemde uygulanacak tedavi iltihap döneminin aynısıdır. Eğer hastalık cerahatlanma döneminde de tedavi edilmeyecek olursa komplikasyorilar gelişmeye başlar. Mastaoid selüllerinin iltihaplanması (”Mastordit”), beyin zarı iltihaplanması (”Menenjit”) ya da iç kulağın iltihaplanması ciddi komplikasyonlardır. Bu gibi komplikasyonlar özgün tedaviler gerektirir. îyileşme dönemindey-se iltihaba bağlı olarak arka kulağa birikmiş olan sıvı yavaş yavaş kaybolur, iltihabi değişiklikler iyileşmeye başlar.

VİRÜSLERE BAĞLI ORTA KULAK İLTİHABI-VİRAL OTİTİS MEDYA:

Virüslere bağlı orta kulak iltihabına, “Viral otitis medya” denir. Soğuk algınlığı ya da nezle sırasında üst solunum yollarındaki iltihabın östaki kanalını geçerek orta kulağa ulaşmasıyla ortaya çıkar.

İltihap nedeniyle östaki kanalı tıkanır, orta kulakta bir miktar sıvı birikir.

Hastalığın belirtileri, soğuk algınlığı ya da nezle belirtilerine eklenen östaki kanalı tıkanıklığı biçimindedir. Hasta kulaklarındaki dolgunluk, çınlama bazen de ağrıdan yakınır. Östaki kanalındaki tıkanıklığın geçici olarak açılıp, orta kulağın havalanmasının sağlanması amacıyla hastaların “Valsalva uygulaması” denilen bir işlemi zaman zaman yapmalarında yarar vardır. Valsalva uygulaması şöyle yapılır: Hasta bir eliyle burnunu sıkıp burun deliklerini kapatır. Bu sırada ağzını da kapatarak ıkınır. Böylece ağız, burun ve yutaktaki hava basıncı yükselir. Bu İse tıkalı olan östaki kanalını açıp orta kulağa hava gitmesini sağlar.