Methemoglobinemia

METHEMOGLOBİNEMİA: Kandaki methomoglobin miktarının normalin üstünde olmasına “Methemoglobinemi” denilmektedir. Bilindiği gibi akyuvarlardaki oksijen taşıyıcı hemoglobinin

yapısındaki demir iki değerlikli indirgenmiş demirdir . Ferröz demir denilen bu indirgenmiş demir, oksijen ve/veya karbon dioksidi kolayca kendisine bağlar ya da bunları kolayca kendisinden uzaklaştırır. Oksijeni, yukarıda değindiğimiz biçimde taşıyan hemoglobine, “Oksihemoglobin” denir. Hemoglobindeki demir üç değerlikli yükseltgenmiş olarak bulunduğunda, hemoglobine bağlanmış olan oksijen ve karbondioksit artık kolayca ondan ayrılmaz. Yükseltgenmiş, yani ferrik biçimde demir içeren hemolobine “Methe-moglobin” denir. Normalde insan kanındaki hemoglobinin ancak % 1 kadarı methemoglobin yapısındadır. Hemologbindeki demiri indirgenmiş biçimde tutan başlıca iki mekanizma vardır. Bunlardan ilki, glikozun alyuvarlarda anaerobik yolla (Embden-Meyerhof) yakılması sırasında hazırlanan “İndirgenmiş nikotinamit adenin

hemoglobin fNADH),”üç değerlikli dinükleotid”in demirine bir elektron vererek onu indirgemesidir. NADH bir elektron verdiğinde, kendisi yükseltgenmiş olur (NAD). Yükseltgenmiş olan nikotinamit adenin dinükleotid (NAD),daha sonrayeniden “Anaerobik glikoliz” yoluna eklenip, indirgenir ve, indirgenmiş nikotinamit yeniden adenin dinükleotid {NADH) durumuna gelir. Bu olaylar zincirleme bir biçimde yinelenmekte ve hemoglobindeki demir indirgenmiş durumda tutularak, “Methemoglobin” oluşumu önlenmektedir. Methemoglo-binin NADH tarafından indirgenebilirle si için “Methemoglobin redüktaz enzimi”ne (MR-E) gereksinim vardır.

Hemoglobini indirgenmiş durumda tutarak methemoglobin oluşumunu engelleyen ikinci yol, alyuvarlardaki glikozun, “Pentoz fosfat” yoluyla yıkılması sırasında hazırlanan “İndirgenmiş nikotinamid adenin dinükleotid fosfaf’m [NADPH) methemoglobindeki yükseltgenmiş demire bir elektron vererek onu indirgenmiş duruma, yani iki değerlikli demir durumuna getirmesidir. NADPH'nın methemoglobindeki demiri indirgeye-bümesi için MR-E ve bir "Kofaktöre" (CoF) gereksinim vardır. "Metilen mavisi" (MB) denilen bir boya maddesi "CoF"ninyerine aynı görevi görebilir. NADPH methemoglobindeki demiri indirgediğinde, kendisi yükseltgenmiş olur [NADP). Yükseltgenmiş olan nikotinamid dinükleotid fosfat [NADP) daha sonra yeniden "Pentoz fosfat" yoluna katılıp indirgenir (NADPH). Pentoz fosfat yolunda glikozun yıkım ürünü olan "Glikoz 6-fosfat", "Glikoz-6-Fosfatdehidrojenaz" [G-6-PD) adlı bir enzimin yardımıyla "Fosfoglise-raf'lara doğru yakılmaktadır. C vitamini, methemoglobindekî demiri enzimatik olmayan bir yolla indirgeyebilme yeteneğine sahiptir.

Çeşitli ilaç ve maddeler methemoglobin oluşmasına neden olabilirler. Bunun yanı sıra, kalıtsal olarak MR-E eksikliği durumu ortaya çıkabilir. Bir başka neden de yine kalıtsal olarak ortaya çıkan "Hemoglobin M" (Hb M] hastalığıdır. Hb M yapısal olarak anormal bir hemoglobindir ve methemoglobin biçimine dönüşme eğilimi çok fazladır. Hemoglobin nedenleri:morarmanın kaybolmadığı görülür. İlaçlar ya da çeşitli maddelere bağlı olarak gelişen methemoglobinemi olayları genellikle 24-72 saatte kendiliğinden iyileşir. Komaya girmiş hastalara kilogram başına 1-2 mg. olmak üzere metilen mavisi (MB) damar yoluyla verilir. Eğer hastadaki morarma 1 saat içinde iyileşmemişse, aynı doz yinelenir.

MR-E eksikliği durumunda hastalara ağız yoluyla günde 100-300 mg. MB ya da 500 mg. C vitamini verilebilir. Hb M hastalığı için etkin bir tedavi yoktur.