TESTİS: Testisler, ‘Spermium’ denilen erkek cinsiyet hücrelerinin yapıldığı bir çift organdır. Testisler gövdenin dışında ‘Skrotum’ denilen torba biçiminde, deri kastan yapılmış, bir yapının içinde yerleşmişlerdir. Testislerin her biri 4-5 cm. boyunda, 2,5 cm. eninde ve 3 cm. kalınlığında olup yumurta biçimindedirler ve her biri ortalama 21 gr. ağırh-ğmdadır. Sol testis sağdakinden biraz daha aşağıda bulunur. Bu, birbirine baskı yapıp ezilmelerini önler. Testislerden biri ötekinden biraz küçük olabilir.
Erkek üreme organı olan testislerin her biri yaklaşık olarak 200-300 lobinden oluşmaktadır. Her lobülde 1-3 tane “Seminifer tüp” denilen kanalcık bulunur. Her seminifer tüpün uzunluğu 60-70 cm. kadardır. Seminifer tüpler, erkek üreme sisteminin başlangıcını oluştururlar. Spermiumlar buralarda hazırlanır. Bilindiği gibi spermium, bir kadın cinsiyet hücresi ‘Ovum’ ile birleşerek dölleme olayını gerçekleştirmektedir.
Sçminifer tüpler iki tabakadan oluşurlar. Dıştaki tabakanın adı ‘Bazal membran’ olup bağ dokusu yapısındadır. İçteki tabakanın adıysa “Germinal epitel” tabakasıdır. Germinal epitel tabakasında başlıca iki tip hücre bulunmaktadır. Hücrelerden bazıları “Destek hücreleri” adını alırlarken ötekileri de “Spermatojenİk hücreler” adını alırlar. Spermatojenİk hücreler çeşitli olgunlaşma basamaklarını tırmanıp spermiumlara dönüşürler. Destek hücrelerinin diğer adı “Sertoli hücreleri” dir. Olgunlaşmakta olan spermiumlar bu süreç içinde bir aralık sertoli hücrelerinin içine başlarım sokarlar ve tamamen olgunlaştıktan sonra “Se-minifer” tüplerinin boşluğuna geçerler. Seminifer tüplerinin arasını dolduran bağ dokusunun içinde ‘İnterstisiel hücreler’ ya da ‘Leydig hücreleri’- denilen hücreler bulunmaktadır. Leydig hücreleri erkek organizmasının erkekleştirici (androjen) hormonlarının salgılandığı esas hücrelerdir. Beyindeki hipofiz bezinden salgılanan ‘înterstisiel celi stimülan hormon’ (ICSH) ve ‘Folikül stimülan hormon’ (FSH) leydig hücrelerini uyarır.
Seminifer tüpler ‘Rete testis’ denilen bir hazneye açılırlar. Rete testis de birkaç kanalcık aracılığıyla ‘Epididimis’ denilen ikinci bir hazneye açılır. Epididimis spermhımun taşınmasını sağladıkları gibi, olgunlaşma ve hareketliliği üzerine etkili enzimler de salgılar. Epididimis, “Duktus deferens” denilen uzun bir borucukla ağızlaşır. Duktus deferens, spermatik kordon denilen uzun bir yapının içinde yükselip pelvise girer. Daha sonra idrar kesesinin (mesane) arkasında yol alır bir süre sonra prostatın içine girer. Duktus deferens, prostat içindeyken “Vezika seminalis”in ağzıyla birleşip duktus ejaküiatorius denilen kanalcığı oluşturur. Duktus ejakülatoriussa “Prostatik üretraya” açılır. Böylece testislerde üretilen spermiumlar yukarıda sözünü ettiğimiz yollardan geçerek ejakülasyon sırasında üretraya ulaşır. Uretraya ulaşan spermatozoid, spermium sıvısı içinde olarak vaginaya boşaltılır.
Soru
Testiste başka hangi bozukluklara rastlanabilir?
Cevap
Öteki bozuklukların en bilinenleri spermatosel ve kordon kistidir. Kordon kistinde, atipik yerleşimli doku alanları bulunur. Bunlar seröz bir salgı üretebilen hücrelerden oluşmuştur. Bu olguda da tek çözüm kistin cerrahi yoldan çıkarılmasıdır. Kordon kistleri iyi huyludur. Dolayısıyla cerrahi girişim, kistin hastaya rahatsızlık verecek boyuta ulaştığında uygulanması gerekir. Spermatosel ve kordon kistleri hidrosele benzer. Spermatoselin hidroselden ayrıldığı nokta içeriğindeki sıvıda spermatozoolar bulunması ve sütümsü bir görünümde olmasıdır. Bu durum tunika vajinalisin (sancı zar) ya da kistlerin duvarında aktif testis dokusu bulunan bölgelerin varlığından kaynaklanır. Bu testis bozukluğu da cerrahi girişimle kalıcı olarak düzeltilir.
Soru
Testisierin işlevi nedir?
Cevap
Erişkin erkeklerde testisierin iki işlevi vardır: Sperma oluşturmak ve steroit yapıda eşey hormonlarını salgılamak. Bol miktarda salgılanan testosteron erkek cinsiyet özelliklerinin ortaya çıkmasından sorumludur. Ayrıca az olarak salgılanan östrojen ise dişilik özelliklerinin gelişiminden sorumlu bir hormondur. Erkekteki işlevi ve erkek eşey hormonlarıyla etkileşimi tam olarak bilinmemektedir. Borucuklar arasında dağınık topluluklar oluşturan Leydig hücreleri de hormon salgılar.
Sperma hücrelerinin yapıldığı borucuklar testisierin büyük bölümünü oluşturur. Spermatogon olarak adlandırılan olgunlaşmamış hücreler borucuklann dış duvarındaki embriyonsu yapıda sap hücrelerinden türer. Olgun spermalara dönüşecek olan spermatogonlar birincil sperma hücreleri (spermatosit) olarak adlandırılır. Gelişen birincil sperma hücreleri ikincü sperma hücrelerine dönüşür. Sonunda olgun sperma ortaya çıkar. Birincil sperma hücresinden ikinciye geçilirken ortaya çıkan hücre bölünmesi sırasında çekirdek de bölünür. Böylece ikincil sperma hücrelerinin her birinde 46 kromozom yanya inerek 23 tane kalır. Torbaya inmemiş bir testiste ne gibi bozukluklar ortaya çıkar? Torbaya inmemiş bir testis vücut içindeki yüksek sıcaklıktan zarar görür. Özellikle borucuklarda erken dönemde ortaya çıkan bozukluklar gelişir. Bunlar zamanla kalıcı hale dönüşür. Kısacası testisierin torba içindeki kıhflarma inmesini sağlamanın hasta için büyük önemi vardır.