AMİPÜ DİZANTERİ-ENTAMOEBİAZÎS HİS-TOLİTİKA-AMÖBYAZtAmöbyaz dünyanın her yöresinde görülebilen, belirti vermeyen taşıyıcılıktan, amipli dizanteriye dek çeşitli derecelerde bağırsak belirtilerine bazen de çeşitli organ ve dokularda amip apselerine yol açan bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalığın etkeni olan “Entamoeba histolitika”, insanda hastalık yaptığı kesinlikle ortaya konmuş, tek “Amip” denilen asalak grubuna ait tek hücreli bir canlıdır. Sindirim sistemi yolundan alman amiplerin kistlerinden çıkan genç amipler bağırsak boşluğunda herhangi bir belirtiye yol açmadan yaşayabilirler. Amipli dizanterinin oluşmasında ilk aşama, etkenin bağırsak duvarında ülserlere yol açmasıdır. Daha sonra bu yaralar genişler ve derinleşir. Amipler bağırsaklardan kana, oradan da diğer organlara yayılarak bağırsak dışı amip hastalıklarına yol açabilirler. Hastalığın belirtileri bağırsak ya da bağırsak dışı amip hastalığı olmak üzere iki ayrı grupta toplanabilir.
Bağırsaklarda gelişen amip hastalığında çoğunlukla bir ay süren kuluçka dönemi, çok daha kısa ya da uzun olabilir. Bulaşma % 90 vakada belirti vermez. Bazı vakalarda zaman zaman karın ağrısı, günde birkaç kez mukuslu kanlı ve kokulu dışkı çıkarma ve ishaller, arada kabızlık gibi yakınmalar gelişir. Ani gelişen amipli dizanteri hastalıklarında karında kimi zaman kramp
biçiminde ağrı, ıkınma, sık ve çok sayıda ancak az miktarda dışkılama, vücudun sıvı kaybetmesi ve zayıflama gibi belirtiler görülebilir. Bu gibi durumlarda bağırsaklarda kanama ve delinme de olabilir.
Bağırsak dışı amip hastalığı, sıklıkla belirti gösteren ya da gösteremeyen Bağırsak amip hastalığı sonucu gelişir. Bağırsak dışı amip hastalığı en sık karaciğerin sağ bölümünde görülür. Bu gibi durumlarda düzensiz ateş yükselmeleri, terleme, kilo kaybı, karaciğerde büyüme ve ağrı, sağ omuza doğru yayılan ağrı gibi belirtiler ortaya çıkar. Bağırsak dışı amip hastalığına 40-60 yaşlarındaki erkeklerde daha sık rastlanır. Karaciğer amip hastalığında,, etkene bağlı olarak, bu organda “Amip apsesi ” denilen bir apse gelişir. Karaciğerde amip apsesi gelişmiş vakaların % 10-20’sinde diyafragma yoluyla akciğer zarına ve akciğere yayılma görülür. Bu gibi durumlarda akciğer zarı boşluğunda [plevra boşluğu) sıvı toplanması ateş, öksürük, göğüste ağrı gibi belirtiler gelişir. Bazen karaciğerde amip apsesi gelişmez ve akciğerler doğrudan doğruya kanla taşman amiplerden etkilenerek, akciğer amip apsesine ortam hazırlarlar. Bağırsak dışı amip hastalığı beyin, kalp zarı, periton, dalak, deri ve üreme organlarında da gelişebilir. Beyinde gelişen amip apseleri kısa sürede ölüme yol açabilir. Bağırsak amöbiyazmda hastaların çıkardığı dışkıların mikroskopla incelenmesinde amiplerin görülmesiyle kesin teşhise varılabilir. Hastalığın yayılmasında ve bulaşmasında tek kaynak insandır. Etkeni bağırsaklarında taşıyan hastaların dışkılarından çeşitli besin maddelerine ulaşan amip kistleri, bu besin maddelerini yiyen kimselere ulaşır. İnsan dışkısının gübre olarak kullanılmamasının suların lağımlarla kirletilmemesinin, sineklere karşı etkili bir savaş verilmesinin hastalığın yayılmasının önlenmesinde önemli etkisi vardır. Amipi bağırsaklarında taşımasına karşın hastalanmayan taşıyıcıların da saptanıp etkili bir tedaviye alınmaları, bulaşmaların önlenmesi bakımından büyük değer taşır. Hastalığın tedavisinde çeşitli İlaçlardan yararlanılmaktadır . ‘ ‘Emerin”, “Emetin-Bizmut-İyodür” (E.B.İ.), “Diiyodohidroksikin” , “İyodoklorohid-roksikin” , “Glikobiarsol”, “Karbarsom” adlı ilaçlar yalnız bağırsak boşluğundaki “Emetin”, “Dehidroemetin”, “Klorhidrat” da bağırsak duvarı ve dokulardaki, “Klorokindifosfat” ise daha çok karaciğerdeki amipe etkili olan ilaçlardır. Her türlü organda yerleşen amiplere karşı etkili tek ilaç durumundaki “Metronidazol”, farelerde kansere yol açmaktadır. İnsanlarda böyle bir etki kesinlikle ortaya konulmamıştır. Ancak bu ilacın yalnız önemli vakalarda kullanılması daha doğru bir davranış olur. Amipli dizanteri hastalarının yatak istirahatine alınmaları karbonhidrat, sıvı, protein ve vitaminden zengin bir beslenme rejimi uygulamaları gerekir.
Soru