BOTULİZM: “Klostridium botulinum” adlı bakterinin ürettiği “Botulin” adlı zehir bulunan besinleri yiyen insanlarda gelişen ve felçlere yol açan zehirlenme tablosuna “Botulizm” denir. Bu zehirlenmenin Ölüm oranı yüksektir. Klostridium botulinum, havasız ortamda yaşayabilir.
Bu bakterilere toprakta, bazı hayvanların dışkılarında, meyvelerin ve bitkilerin kirli yüzeylerinde rastlanır.
Bakterinin oluşturduğu zehir, bilinen en şiddetli zehirdir. Zehir protein yapısındadır ve besinlere bulaşan bakteri tarafından hazırlanır. Böylece bu besinleri yiyen kimseler besinlerle birlikte bu çok güçlü zehiri de almış olurlar. ”Botulin” zehiri kasların kasılmasını sağlayan “Asetil kolin” adlı sinir hormonunun, motor sinirlerin (kasları kasılmaya yönelten sinirler] uçlarından salgılanmasını engeller. Bunun sonucu olarak da vücuttaki kaslar kasıiamaz ve hastada yaygın bir felç gelişir. Özellikle solunum kaslarında gelişen felçler hastanın solunum işlevini engelleyecek ölüme neden olur. Ölümlerin büyük bir bölümü
zehirlenme belirtilerinin 2-9. günleri arasında olur.
Botulizm belirtileri, zehiri içeren besin maddelerinin yenilmesinden genellikle 12-36 saat sonra ortaya çıkar. Bazı durumlarda ise 14 gün sonra da ortaya çıkabilir. Hastalık belirtileri yorgunluk, halsizlik, baş ağrısı gibi sinsi ve pek anlam verilemeyen bir biçimde başlar. Daha sonra kafa sinirlerini İlgilendiren felçler gelişmeye başlar. Bunlar arasında çift görme, gözkapaklarmda “Ptozis” denilen düşmeler, şaşılık, gözbebeklerinde genişleme “Midriasis”, yüz felci, yutma ve çiğneme güçlükleri, dil hareketlerinde bozukluklar, konuşma bozuklukları, sgs çıkaramama biçiminde olabilir. Hastanın tükürük salgısı azalır. Hastada inatçı bir kabızlık gelişir. Felçler daha sonra aşağı doğru ilerlerler. Boyun kaslarının felce uğraması sonucu hasta başını dik tutamaz. Omuz ve kaburgalar arası kasların ve diyafragma kasının felce uğramasıyla solunum güçleşir, bazen de ola-naksızlaşır. Solunum güçleştikçe hasta nıoranr. Kol ve bacak kastarında da zamanla güç kaybı ve felç gelişebilir. İdrar tutulur. Hastanın nabzı önceleri 5O’ye kadar düşebilir, ancak daha sonraları 100′ün üstüne çıkar.
Hastalarda ölüm oranı % 25-60 kadardır. İlk iki haftada tehlikeyi atlatanlarda 1-2 hafta sonra iyileşme başlar ve tüm belirtiler 2-6 haftada yavaş yavaş kaybolur. Botulizmden kuşkulanıldı-ğında daha fazla zehirin sindirim kanalından emilmesini önlemek amacıyla hastanın kusturul-ması ve % 2-5′iik bikarbonat çözeltisiyle midesinin yıkanması gerekir. Lavmanla bağırsaklardaki kalıntı zehirlerin de atılmasına yardım. edilmelidir. Damar içine 100000 ünite antitoksin serum zerk edilmelidir. Bu serumun olabildiğince erken zerk edilmesi gerekir. Hasta kesin bir yatak istirahatine alınmalı ve hiçbir sakinleştirici ilaç verilmemelidir. Solunumu durmuş hastalara hemen yapay solunum yaptırılmalıdır. Daha sonra hastanın yapay solunum aygıtına bağlanması gerekir. Bu önlemler dizisi hastayı ölümden döndürebilir. Aynı besini yemelerine karşın hastalanmayan kimselere de koruyucu olarak 100000 ünite antitoksin serum zerk edilmelidir. Klosiridium botulin um bakterisi özellikle et ve sebze konservelerinde üreyebilir. Bu konservelerin hazırlanışında eğer temizlik kurallarına gerektiği gibi uyulmamışsa, sözü geçen bakteri konservelere bulaşır ve bunu yiyen kişilerde zehirlenme gelişir. Avrupa’da, et, Amerika Birleşik Devletleri’nde de sebze konservelerinden botulizm gelişme oranı daha yüksektir. Ülkemizde hazırlanmakta olan sucuk ve pasürma1 lar % 10′un üzerinde tuz içerdiğinden bu maddelerden botulizm gelişme oranı çok düşüktür. Konservelerin mikroptan armdırılmasıyla, botulizm olaylarının önüne geçüebilinir. Taze besin maddelerinde ise botulizm gelişmez. Evde hazırlanan konserveler, tam anlamıyla mikroptan armdırılmazsa botulizm tehlikesi yükselir. Klostridiumlar üreme sırasında gaz oluşturduğundan konserve kutusu sismisse içindeki besinin botulizme yol açma olasılığı var demektir. Bu konservenin yenmemesigerekir.Her türlü konservenin de yenmeden önce en az 15 dakika kaynatılmasında yarar vardır. Böylece (eğer varsa) konservedeki zehirler etkisizleştirilmiş olur. Kuşku duyulan besinlerin hiçbir biçimde tadılmaması gerekir.
Nitekim tek bir fasulye tanesinden zehirlenip ölen kimseler vardır. Zehiri içeren besin maddesi derideki açık bir yaraya dokunduğunda da botuîizm tablosu gelişebilir.