D Vitamini

D VİTAMİNİ: Yaklaşık 10′a yakın D vitamini vardır. Bunların içinde ikisi önem taşır: Ergokal-siferol (D2 vitamini) ve kolekalsiferol (D3 vitamini). Provitamin biçimi bitkilerdeki ergoste-rol ile deride bulunan 7-dehidrokolesteroldür. D vitamini yağda eridiği için yağlı besinlerle emilir, lenf dolaşımı ile karaciğere gelir. Besinlerdeki D vitamini etkin bir yapıda değildir ve iki aşamada etkin biçimine dönüşür. Bu dönüşüm karaciğerde başlar ve böbrekte tamamlanır. Ultraviole ışınlarının etkisi ile derideki 7 – dehidrokolesterolden kolekolekalsiferol oluşur; bu da önce karaciğerde bir – OH kökü, daha sonra böbrek proksimal tubulus hücrelerinde bir – OH kökü daha alır. D 3 vitamininden karaciğerde – OH alarak oluşan aktif metabolit, 25 – hidroksivitamin D 3 ve böbrekte yine hidroksilasyonla 1,25-dihidroksivitamin D 3′dir.Oluşum, homeostaz ve benzeri nedenlerle D vitamini bir hormen olarak benimsenmektedir.Görevleri: Aktif D vitamini sindirim kanalından kalsiyum ve fosforun emilimine yardımcı olur; kemik ve dişlere kireç tuzlarının çökmesini (mineralizasyon) kolaylaştırdığı gibi paratiroit hormon ile birlikte kemiklerden kalsiyumu hareketlendirir ve gerektiğinde kemiklerden kalsiyumu serbestleştirerek kandaki kalsiyumun normal düzeylerde tutulmasını sağlar. Kalsiyum ve fosfor metabolizmasının düzenlenmesinde parathormon ve kolsitonin hormonlarının da rol aldıklarını da anımsatalım. D 3 vitaminjnin ayrıca kas işlevlerine ve metabolizmasına da etkili olduğu varsayılmaktadır.Günlük gereksinim düzeyi: Süt çocukları, çocuklar ve ergenlik dönemindekiler için günde 10 mikrogram (400 LU.) kolekalsiferol biçiminde D vitamini yeterlidir. 22 yaşın yukarısındaki erkek ve kadınlarda ise 5 mikrogram yeterlidir. Erişkin yeterli D vitaminini güneş banyosuyla sağlayabilir. Örtülü gezmek, cam arkasından güneşlenmek, derideki provitaminin etkin vitamine dönüşmesini önler. Gece çalışan işçiler, güneşten yoksun yatalak hastalar, dinsel ve töresel nedenlerle kapalı giyinenler, ayrıca D vitamini almak zorundadırlar.Kaynakları: D vitamini ile zenginleştirilmemiş besinler iyi bir D vitamini kaynağı olamaz. Litresinde 400 I.U,D vitamini ile zenginleştirilmiş süt büyüme, gebelik ve emzirme dönemlerindeki gereksinimleri karşılamaya yeter. Ancak bunun için günde bir litre süt içilmelidir.

Toksisite: Yüksek dozda D vitamini (20.000-100.000 I.U.) alındığında toksik etkisi görülür. Bunlar iştahsızlık, kusma, ishal, yorgunluk, büyümede duraklama, gelişme geriliği ve huzursuzluktur. Kan kalsiyum düzeyi yükselmiştir yumuşak dokulara kalsiyum tuzları çöker. Özellikle damar çeperlerinde, kalpte, böbrek tubuhıslarmda kalsiyum birikmesi görülür [nefrokalsi-noz). Böbrek taşları da oluşabilir. Günde 1800 I.U. gibi düşük sayılabilecek düzeylerde bile hafif toksik etki yapabilir. Eğer süt çocuğu konsantre D vitamini alıyorsa içinde D vitamini bulunan (zenginleştirilmiş) besinler verümemeli; günlük besinler, özellikle içtiği süt kontrol edilmelidir..