Kromozomlar

KROMOZOM:

Kromozomlar, canlılarda kalıtımsal bilgiyi taşıyan molekülleri içeren yapıları belirten terim. Bakterilerde kromozom bulunmaz; daha yalın yapılı DNA molekülü sitoplazmada yer alır. Gelişmiş organizmaların aşağı yukarı tümündeyse, DNA hücre çekirdeğindedir ve mîkaskopla görülebilir. Her kromozom, nükleik asit ile proteinlerin karışımından oluşur. Proteinlerin bir bölümü DNA molekülünün yapısını desteklerken, bir bölümü de çeşitli işlevleri katalizleyen enzimler olarak görev yapar.

DAHA GENİŞ BİLGİ

Hücre bölünmesi ileri aşama­lara geldikçe uzun ve yumak biçimindeki iplik­çiklerden oluşan Kromatin değişim gösterir. Bu iplikçiklerin giderek boyları kısalır enleri kalınlaşır. Oluşturdukları bu biçime kromozom” adı verilir. Kromozomlar kimyasal olarak başlıca iki bölümden oluşurlar. Ortada çok un bir DNA zinciri ve bunu dıştan saran proteinden yapılmış bir kılıf. Kromozomlar en kısa durumlarım aldıklarında çoğunlukla si­lindir biçimindedirler. Görevlerine uyan özel bir yapı düzeni gösterirler.

Bu dönemdeki kromozomların sayıları, büyüklükleri, biçimleri iç düzen davranışları her bir canlı için farklı özellikler gösterir ve o canlıya özgü olan kromozom biçimleri oluştururlar. En önemlisi ise türe öz kromozom sayısıdır. Üreme hücreleri dışında insan vücut hücrelerinde genetik bozukluğu olanlar dışında)46 kromozom vardır. Bu sayı hiç değişmeden her kuşakta aynı tutulur. Bunun hangi mekanizmayla sağlandığı mayoz bölünme sayfamızda anlatılşmıştır.

46 kromozomumuzun sayısında artan ya da eksilen yönde bir değişim olursa, yapısal ya da işlevsel eksiklikleri olan çocuklar oluşur, insan hücrelerinde 46 kromozomun 2 tanesi insanın cinsiyetini belirleyen kromozom­lardır (sex) kromozomları. Geriye kalan 44 kromozoma “Otozom kromozomlar” denir ve in­sanın cinsiyet dışındaki yapı ve işlevlerini düzenlerler. Cinsiyet kromozomları birbirinden farklıdırlar. Bunlardan birincsi X kromozomu ikincisi ise Y kromozomu adını alır. Y kromozomu X kromozomuna oranla daha küçük yapıdadır. Eğer bir insan hücresinde cinsiyet kromozomları­nın her ikisi de X kromozomu (XX) ise bu kişi dişidir.

Tersine bu iki kromozomdan biri X ötekisi Y ise bu kişi de erkek cinsiyete sahip olur. Kadın ve erkekte üreme hücreleri oluşurken. 46 kromozomlu hücrelerin kromozomları ikiye pay edilerek [Mayoz bölünmenin özelliği) her bir cinsiyet hüc­resine 23 kromozom ayrılır. Kadın üreme hücresi­ne 23 kromozom ayrılır. Kadın üreme hücresine (yumurta), 46 kromozom (22 + X) ve (22 + X) olarak dağılır.

Erkek üreme hücrelerinde (spermlerde) ise (22 + X) (22 + Y) biçiminde paylaşma olur. Eğer döllenme sırasında yumurtayı X kromozom taşı­yan sperm döllerse yeni doğan çocuk 44 + XX kromozom dizilimi göstereceğinden kız olur. Döllenmeyi Y taşıyan sperm yaparsa, 44 + XY dizilimi nedeniyle erkek çocuk oluşumu ile sonuçlanır.