FENOTİP

FENOTİP: Fenotip, bir insanın genleri tarafından kararlaştırılan, klinik-laboratuvar ve başka yöntemlerle izlenilebilen özellikleridir. Saç rengi, kan grubu, cilt rengi gibi pek çok özellik, insanın fenotipik özellikleridir.

Kan grupları da genler tarafından denetlenen özelliklerdir. Kan grupları, alyuvarların zarla­rında bulunan bazı antijenlere bağlı olarak ortaya çıkarlar. Bu antijenler o kanı, ya da aynı kan grubunu taşıyan insanlar İçin antijenik değildir. Başka kan gruplarını taşıyan insanlar için antijeniktirler. Genler antijenlerin çeşitlerini kararlaştırarak değişik kan gruplarının oluşma­sına neden olurlar. ABO Rh, MNSs gibi 24000 çeşit kan grubu sistemi vardır, fakat uygulamada bunların yalnız ABO ve Rh sistemleri önem taşır. Kan grubu A olan bir insanın alyuvarlarının yüzeyinde A-antijeni, serumunda B-antijenine karşı anti-B-antikoru bulunur. Serumdaki bu antikorlar için “aglütinin, izoaglütinin” gibi de­yimler kullanılırsa da, biz anti-B, A-antikoru de­yimlerini kullanacağız.

Şimdi küçük bir problem çözelim. Kan grubu A olan bir kişiye B grubu kan yerecek olursak ne olur? Kan grubu A olan kişinin serumunda, B grubu kanın alyuvarlarında bulunan antijene karşı anti-B-antikoru bulunur. Buna göre kan grubu A olan kişiye B grubu kan verildiğinde, anti-B-antikoru alyuvarların B antijeniyle birleşip bu alyuvarların aglütinasyonuna neden olur. Kümeleşen alyuvarlar hayati önem taşıyan bir organın damarlarını tıkayıp ölüme neden olabilir­ler.

Kan grubu B olan bir kişi, alyuvarlarında B-antijeni taşırken serumunda anti-A-antikoru taşır. Kan grubu AB olan bir kişi, alyuvarlarında hem A hem de B antijenini taşırken, serumunda anti-A ve anti-B-antikorları taşımaz. Bazı kişile­rin kromozomlarında A ve B antijenlerini kararlaştıran genler bulunmadığı için bu insanla­rın alyuvarlarının yüzeyinde A ve B antijenlerinin her ikisine de rastlanmaz. Bu kişilerin kan grubuna 0 kan grubu denir. Kan grubu 0 (sıfır) olan kişinin serumunda anti-A-antikoru ve anti-B-antikoru bulunur. Beyaz ırkın yaklaşık % 85′i alyuvarlarında Rh denilen bir antijen daha taşır. Bu antijeni taşıyan kan gruplarına Rh ( + ), taşımayanlara Rh (-) denir. Rh (-) olan bir kişiye Rh (4-j bir kan verilecek olursa, Rh antijenine karşı antikorlar gelişir. Bu antikorlar Rh (+) olan kanın alyuvarlarım aglütine ederler.