Uyanıklık – Bilinç ve Komalar

UYANIKLIK-BİLİNÇ VE KOMALAR:

Bilincin ne olduğu herkes tarafından bilinmekle birlikte, bu güne kadar hiç kimse bilinci tam olarak tanımlayamamıştır. Bilinç konusunda çeşitli tanımlamalar vardır. Bunların hepsinin birer eksik yanı vardır. Biz bunlardan yalnız birini vereceğiz. Bilinç, bir İnsanın kendisini ve çevresini bilmesi ve bu bilgisinin farkına varmasıdır. Bu tanımlamayı biraz açalım. Kişinin dışarıdan aldığı uyarılara yanıt verebilmesi, onun bilinçli olarak kabul edilmesine_ yetmez. Kişi ancak, almış olduğu uyarıya verdiği yanıtın farkındaysa, yani bildiğini biliyorsa, bilinçlidir. Nitekim bazı komalarda, yani bilincin kaybolduğu durumlarda, dışarıdan verilecek bazı uyarılara hastanın yanıt verdiği görülür. Fakat verilen bu yanıt,’ bilincin denetiminde değildir. Bilinç, bütün beyin korteksinin (beyin kabuğu) bir işlevi olmakla birlikte, korteksin tek başına sağlamış olduğu bir işlev değildir. Bilincin ve uyanıklığın sürdürülmesi için “Ascending reticu-lar activating system” (ARAŞ) denilen bir sinirsel yapının, bozulmamış işlevsel katkısına da gereksinim duyulur. ARAŞ beyin sapının yapısına giren

ve “Formasia retikularis” adını alan bir sinirsel yapının Ön-üst bölümünü oluşturmaktadır. Formasia retikularis, beyin sapında medulla oblongatanın alt ucundan başlayıp pons ve mezansefalon içinde ilerleyip talamus, subtala-mus ve hipotalamusa kadar uzanır. Bilindiği gibi medulla oblongata, pons ve mezansefalon, beyin sapını oluşturan yapılardır. Formasia retikularis, adeta sinir sisteminin entegre merkezidir. Sinir sisteminin pek çok bölgesi ve öğesi formasia retikularise sinirsel uzantılar gönderdiği gibi, formasia retikularisten bazı sinirsel uzantılar alır. Böylece sinir sisteminin pek çok bölgesi formasia retikularis aracılığıyla birbirlerinden haber alırlar. Bu, sinir sisteminin normal işlevi için kesinlikle gereklidir. Formasia retikularisin ön-üst bölümünü oluşturan “Ascending reticular activating system” -ARAŞ- ise sinir sisteminin işlevlerinden biri olan uyanıklık ve bilincin korunmasında önemli bir entegre merkezi olarak çalışmaktadır. Beyin korteksi tamamen sağlam olsa bile, eğer ARAS’ta bir bozukluk varsa uyanıklık ve bilinç değişik derecelerde kaybolur. Bir başka anlatımla, değişik ağırlık derecelerinde komalar ortaya çıkar. Bilincin, beyin korteksinin bir işlevi olduğunu belirtmiştik. Ancak’körteksteki bozukluklardan kaynaklanan bilinç bozuklukları, genellikle beynin her iki yarı küresindeki beyin korteksinin yaygın bir biçimde hasar gördüğü durumlarda ortaya çıkarl