Yutma Güçlüğü

YUTMA GÜÇLÜĞÜ

Başka hastalık verileriyle birlikte görüldüğünde tanı sorunu yaratmayan bir belirtidir. Tek başına ortaya çıktığında ise çok önemli olabilecek bazı hastalıkların atlanmaması için dikkatle incelenmeli ve değerlendirilmelidir.Hastalar genellikle yutmanın başında bir zorluk, göğüs kemiğinin arkasında ya da boğazda bir sıkışma duyduklarını belirtirler.Bu belirti çoğu kez yutma işlevinden bağımsız olarak boğazda bir yabancı cismin yol açtığı tıkanma duygusundan farklıdır. Yutma güçlüğü, tıpta odinofaji adı verilen ağrılı yutma ile de aynı şey değildir, ama bu iki belirti bir iltihap sürecinde birlikte görülebilir.Yutma güçlüğünün, biri orta yutak, öbürü yemek borusu kökenli olmak üzere başlıca iki türü vardır. Bunlar etkiledikleri yutma aşamasına göre farklı özellikler gösterir.Yutakla İlgili Yutma Güçlüğü Besinlerin orta yutaktan yemek borusunun üst bölümüne geçmesinde bir zorluk varsa yutma güçlüğü orta yutakla ilgilidir. Fizyolojik yutma yaklaşık 1,5 saniye süren hızlı ve eşgüdümlü bir süreçtir. Bu sürecin istemli evresinde dil besinleri yutak bölgesine doğru iter. Besinlerin ağız boşluğundan ileri geçmesiyle yutma istemsiz evreye girer ve reflekslerle denetlenir. Yutak kasları sığamsı dalgalanma hareketleriyle (peristaltizm) kasılır ve yemek borusunun üst büzgen kası yemek borusuna geçişi sağlayacak biçimde gevşer. Besinlerin soluk borusuna kaçmasını önlemek için gırtlak yükselir gırtlak dalızlan ile epiglot kapanır ve solunum durur.

Orta yutakla ilgili yutma güçlüğü çeken hastalar, yutma eyleminin başında duydukları zorluktan yakınırlar. Bunun dışında besinlerin gırtlağa yönelmesi, burundan geri gelmesi ve soluk borusuna kaçmasına bağlı öksürük ve boğulma duygusu gibi belirtiler görülebilir. Bu tür yutma güçlüğü özellikle sıvı gıdalar alınırken artar. Oysa yemek borusuyla ilgili yutma güçlüklerinde katı gıdaların yutulması güçleşir.Yutma eyleminin yemek borusuyla ilgili evresinde, besinler mideye ulaşacak biçimde yemek borusu boyunca itilir. Bu işlem 6-10 saniye sürer ve vagus siniri tarafından denetlenir. Yemek borusuyla ilgili yutma güçlüğü çeken hastalar besin parçalarının boğazdan hemen sonra takılmasından yakınırlar. Bu tür yutma güçlüklerinin büyük bölümü mekanik bozukluklardan, bir bölümü de hareket bozukluklarından kaynaklanır. En sık rastlanan nedenleri yemek borusunun alt büzgen kasındaki ya da yemek borusunun mideye açılmasını sağlayan kastaki bozukluklar, yemek borusunun çeşitli yerlerinde travma, cerrahi girişim ya da bir hastalığa bağlı daralmalar ve tümörlerdir. Yemek borusu kökenli yutma güçlüğünde, orta yutakla ilgili türden farklı olarak hasta başlangıçta katı besinleri yutmakta güçlük çeker. Zamanla yemek borusunun daha da daralması sıvı besinlerin geçişini de zorlaştırır.Yutma Güçlüğünün Tanısı Yutma güçlüğünde tanı koyarken, hastanın belirttiği zorlanma yeri dikkatle değerlendirilir; çünkü hasta bozukluğun gerçektekinden daha yukarıda olduğunu söyleyerek hekimi yanıltabilir. Yapılması gereken ilk inceleme yemek borusu filminin çekilmesidir. Hastaya baryum içirildikten sonra yemek borusu radyolojik olarak incelenir. Bu yöntem hem mekanik, hem de hareketle ilgili bozuklukların tanınmasında yararlıdır. Yemek borusu endoskopisi de tanıya yardımcı olabilir. Bu yolla tümör oluşumları saptanabilir; ama yutma güçlüğüne yol açan hareket bozukluklanyla ilgili bilgi edinilemez. Yaygın yemek borusu spazmlarının sonunda mide içeriğinin yemek borusuna geri gelmesi durumunda ise endoskopi bu maddelerin saptanmasmı sağlayabilir. Bütün bu incelemelerle yutma güçlüğünün nedeni aydınlatılamazsa ağız, yutak ve gırtlakla İlgili her türlü hastalık olasılığı dikkatle araştırılır.Çeşitli etkenler yutma güçlüğünün tanısını zorlaştırabilir. Hastadan alınan bilgi ve veriler (anamnez) yetersizse, bunlara dayanarak yutma güçlüğünün orta yutaktan mı, yoksa yemek bo-usundan mı kaynaklandığını saptamak ve hareketle ilgili ya da mekanik kökenli gerçek nedene yönelmek olanaksızdır. Ayrıca, hastanın yakınmalarının yerini yanlış tanımlaması hekimi yanıltabilir.Bu hastalarda önceden konmuş ruhsal kökenli yutma güçlüğü tanısına kuşkuyla yaklaşmak gerekir, çünkü böyle bir tanı yemek borusunun mideye açılmasını denetleyen alt büzgen kasın gözden kaçmış bir rahatsızlığını gizleyebilir.Yapılması gereken önemli bir inceleme yutma sırasında orta yutak kaslarının hareketlerinin videoflüoroskopiyle görüntülenmesidir. Çekilen video filminin okunması bu kas hareketlerinin tekrar tekrar gözlenmesine olanak verir.Yemek borusu filmlerinin normal olması, kas hareketlerinde bozukluk olmadığını kanıtlamaz. Bu durumda kesin tanıya varmak için yemek borusu gaz basıncındaki değişiklikler ölçülür (manometri).



Yemek borusu filmi baryum içirildikten sonra çekildiğinde sonuçsuz kalabilir. Daha güvenilir sonuç elde etmek için, aynı filmi sıvı yerine, katı opak maddeyle (örneğin bir baryum tableti) çekmek gerekebilir. Bu yöntemle yemek borusunun alt büzgen kasındaki değişiklikler ve besinlerin geri gelmesine bağlı yemek borusu iltihabının yol açtığı daralmalar çok daha iyi saptanabilir.Endoskopide de yanılma payı vardır. Bunun günümüzde kullanılan optik aygıtların çaplarının çok küçük olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Dolayısıyla endoskopiye ek olarak yemek borusu manometrisi de yapılmalıdır

Bu hastalık esnasında, hasta yutma olayı sırasında sıvı ya da katı maddenin midesine varmadan belli bir noktada takıldığından yakınır. Yutma güçlüğü, yalnız yutma olayı sırasında ortaya çıkan bir yakınmadır. Buna karşılık bazı psikolojik sorunları bulunan hastalar, yemek borularında bir şeyin sürekli olarak takılı kaldığından yakımrlar. Bu yakınmayı yutma güçlüğü olarak değerlendirmemek gerekir. Çünkü, bu yutma güçlüğü değildir. Yutma güçlüğü üe birlikte yutma sırasında ağrı da gelişebilir. Yutma sırasında ağrının gelişmesine “Odinofaji” denilmektedir. Yutma güçlüğü yaratan etkenleri, yerleştikleri bölgeye göre başlıca iki grup içinde inceleyebiliriz. Bunlardan ilki “Ağız-yutak” bölgesinden diğeri ise özafagus-tan kaynaklanan yutma güçlüğüdür. Ağız-yutak bölgesinden kaynaklanan yutma güçlüklerinin etkenlerini şöyle özetleyebiliriz: Dilde gelişen iltihaplar, bademcik iltihaplan, ağız içi iltihaplan, yutak iltihaplan, dil ülserleri, kabakulak boyun lenf bezlerinin aşırı büyümesi, tetanos, tiroit bezi iltihapları, kuduz, miyastenia gravis, Sjögren sendromu. Yemek borusundan kaynaklanan yutma güçlüklerini ise şöyle özetleyebiliriz: Özofagus iltihapları, özofagusta yabancı cisim, Özofagus kanseri, hiatus . hernisi, özofagus divertikülü, özofagusun nedbe darlıkları, Sjögren sendromu, hipertiroidizm, aorta anevrizması, kalpte sol atriumun büyümesi, akalazia ve Plummer-Vinson sendromu.