Avrupa Ekonomik Topluluğu AET

Avrupa Kömür Çelik Topluluğu'nu 18 Mayıs 1951'de kuran altı üye (Belçika, Federal Almanya, Fransa, İtalya, Lüksemburg ve Hollanda) 25 Mart 1957'de kısaca Roma Antlaşması olarak anılan Avrupa Ekonomik Topluluğu'nu kurdu. AET, resmen 1958 yılının başında faaliyete geçti. Daha sonra Avrupa Topluluğu olarak anılan bu birlik, Avrupa Kömür Çelik Topluluğu, EURATOM ve AET'den kuruludur.

Avrupa Topluluğu'nun merkezi Brüksel'dir. 1 Temmuz 1987 tarihli Tek Avrupa Senedi ile Roma Antlaşması önemli ölçüde değiştirilmiştir. 1991'de imzalanan Maastricht Antlaşması ile Topluluk'a Avrupa Birliği adı verilmiş ve Roma Antlaşması ikinci defa değişikliğe uğratılmıştır.

Topluluğun hedefi, ekonomik ve parasal birliğin oluşturulmasıdır. Bu çerçevede üye ülkeler arasında malların, hizmetlerin, sermaye ve işgücünün serbest dolaşımının sağlanması, tek para biriminin kabul edilmesi, ortak para politikasının uygulanması ve ekonomi politikalarının uyumu amaçlanmaktadır.

Topluluğun temel organları; Avrupa Parlamentosu, Topluluk Konseyi, Topluluk Komisyonu, Adalet Divanı, Ekonomik ve Sosyal Komite ile Bölgeler Komitesi'dir. Bunların yanı sıra Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa Para Enstitüsü ve Sayıştay gibi yardımcı kurumları bulunmaktadır.

Topluluk bütçesinin gelir kaynakları gümrük vergileri, tarımsal vergiler gibi geleneksel kaynaklar, katma değer vergisi payları, GSMH'ye dayalı kaynaklar ve üye ülke katkıları gibi diğer kaynaklardır.

1 Ocak 1995 tarihi itibariyle Finlandiya, İsveç ve Avusturya'nın Topluluk'a üye olmasıyla üye sayısı 15'e yükselmiştir. Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, İrlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, İngiltere, Yunanistan, Portekiz, İspanya, Finlandiya, İsveç ve Avusturya, Topluluk'a halen üye ülkelerdir.

AET, yasası gereği "ortak üyelik" anlaşmaları yapabilmektedir. AET ile Ankara'da imzalanan 12 Eylül 1963 tarihli Ankara Antlaşması ile 1 Aralık 1964 tarihinden itibaren "ortak üye" statüsü kapsamına girilmiştir. Tam üyeliğe geçebilmek amacıyla, hazırlık dönemi, Gümrük Birliği'ne geçiş dönemi ve son dönem öngörülmüştür.

1970 yılında imzalanan Katma Protokol ile Gümrük Birliği'ne geçiş dönemine ilişkin koşullar saptanmıştır. 14 Nisan 1987 tarihinde de Türkiye, Avrupa Topluluğu'na tam üyelik için başvurmuştur. Ancak, Türkiye'nin tam üyelik talebine ilişkin olarak Topluluk Komisyonu, Avrupa Konseyi'ne olumsuz görüşünü bildirmiş, daha sonraki dönemde 6 Mart 1985 tarihindeki Ortaklık Konseyi toplantısında Gümrük Birliği kararı alınmış ve bu karar Avrupa Parlamentosu tarafından 13 Aralık 1995 tarihinde onaylanmıştır. Böylece 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren Türkiye, Avrupa Topluluğu ile Gümrük Birliği'ne geçmiştir. Ancak, Türkiye'nin nihai hedefi Avrupa Birliği'nin tam üyesi olmaktır.